Manewr znad Wieprza

Toczące się boje wojny 1919 – 1920 roku z Rosją miały swoje szczególne odzwierciedlenie właśnie w Dęblinie, skąd przygotowany został decydujący i zwycięski manewr wojsk polskich, nazwany później „ Cudem nad Wisłą ”. W związku z przeglądem dywizji grupy uderzeniowej wchodzącej w skład 4 Armii, do Ireny przybył w przeddzień ofensywny Naczelny Wódz marszałek Józef Piłsudski. W dniach 13 i 14 sierpnia 1920 roku, po przeprowadzeniu odprawy z udziałem generałów Leonarda Skierskiego i Edwarda Śmigłego – Rydza na której przedstawił plan operacji i przypuszczalny przebieg manewru znad Wieprza, dokonał lustracji oddziałów 14, 16 i 21 dywizji rozlokowanych w dęblińskiej twierdzy, Baranowie, Firleju i Gołębiu. Początek kontruderzenia wojsk polskich nastąpił 16 sierpnia rano. Marszałek osobiście dowodzący całością sił znalazł się wraz ze sztabem przy 14 Dywizji Piechoty w okolicach Ryk skąd poprowadził natarcie w kierunku Garwolina i Warszawy. Fakt ten został upamiętniony przez Koło Związku Rezerwistów na specjalnej tablicy pamiątkowej, odsłoniętej w roku 1937 w Dęblinie.

Cmentarz Ballona

Warto też chyba wspomnieć i o tym, że w czasie przygotowań do ofensywy, gdy front zbliżał się do Wisły, dęblińskie lotnisko było wykorzystywane przez polskie eskadry liniowe. Stacjonowała tu przejściowo 21 Niszczycielska Eskadra Lotnicza pod dowództwem por.pil. Franciszka Wiedena. W czasie przegrupowania wojsk, w związku z zamierzoną ofensywą Naczelnego Wodza przybyły tu z Lublina 3 i 10 Eskadry Wywiadowcze. Mocno zdekompletowana trzecia eskadra, nie otrzymawszy uzupełnienia, operowała z Dęblina jedynie trzema samolotami. Po 25 sierpnia skierowano tutaj w celu uzupełnienia, walczącą dotychczas przy dowództwie frontu po d Lublinem 2 Eskadrę Wywiadowczą por.pil. Wiktora Robotyckiego. Na dęblińskim lotnisku pozostała aż do rozejmu tj. do 12 października 1920 roku.

Choć od jesieni 1920 roku samo lotnisko opustoszało, w następnych latach Dęblin i okolice stały się ważnym rejonem wojskowym. Od stycznia 1921 roku rozpoczęto montaż zwiezionych do pobliskiej miejscowości Stawy, składanych baraków, które dały początek Zakładom Amunicyjnym, a następnie Głównej Składnicy Uzbrojenia nr 2. Z kolei w dniach 19 – 21 sierpnia tegoż roku do dęblińskiej twierdzy przybył opromieniony sławą walk stoczonych z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej, a następnie wojnie polsko – sowieckiej 15 Pułk Piechoty „ Wilków ”. Pułk ten stacjonował w cytadeli przez cały okres międzywojenny, tj. aż do mobilizacji w dniu 26 sierpnia 1939 roku. Po drugiej stronie Wisły w Zajezierzu rozlokowany został 28 pułk artylerii lekkiej, podległy również jak 15 Pułk Piechoty „ Wilków ” 28 Dywizji Piechoty w Warszawie.

Godnym odnotowania jest też fakt rozmieszczenia w latach trzydziestych w sąsiadującej z Dęblinem Stężycy 11 Motorowego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej. Najbardziej jednak znanym obiektem wojskowym Dęblina stało się lotnisko, a to za sprawą przeniesionej tu w kwietniu 1927 roku z Grudziądza Oficerskiej Szkoły Lotnictwa.